Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

vulnus Sid

  • 1 hiulcus

    a, um [из hiulĭcus от hio\]
    1) разверзшийся, рассевшийся, треснувший (juga montis Sol; nubes Cld); широко раскрытый ( vulnus Sid)
    3) жадный, жаждущий ( gens Pl)
    4) раскалывающий, разбивающий, сокрушительный ( fulmen St)

    Латинско-русский словарь > hiulcus

  • 2 hiulcus

    hĭulcus, a, um, adj. [hio], gaping, split, cleft, opened, open.
    I.
    Lit. (only poet.):

    ubi hiulca siti findit Canis aestifer arva,

    Verg. G. 2, 353:

    Aegyptus,

    Stat. Th. 4, 708:

    venae fluminis,

    id. ib. 9, 450:

    juga montis Tauri,

    Sol. 38 fin.:

    nubes, Claud. Cons. Prob. et Olybr. 206: nimbi,

    id. Rapt. Pros. 2, 230:

    vulnus,

    Sid. Ep. 6, 7:

    ova,

    Claud. III. Cons. Hon. 4 praef.: mucro, i. e. ungues ferrei, Prud. steph. 10, 452:

    ictus,

    id. ib. 5, 113.—
    * B.
    Poet. transf., act., cleaving, destroying:

    fulmen,

    Stat. Th. 1, 26.—
    II.
    Trop.
    A.
    Of speech, gaping, not well connected, forming a hiatus (class.):

    struere verba sic, ut neve asper eorum concursus neve hiulcus sit, sed quodammodo coagmentatus et levis,

    Cic. de Or. 3, 43, 171; cf.:

    hiulcae voces,

    id. Or. 44, 150:

    nonnumquam hiulca etiam decent,

    Quint. 9, 4, 36.—
    * B.
    Eager, longing for any thing:

    gens,

    Plaut. Trin. 2, 2, 9.—
    * Adv.: hiulcē (acc. to II. A.), of speech, in a gaping manner, with a hiatus:

    non aspere, non vaste, non rustice, non hiulce, sed presse et aequabiliter et leniter (loqui),

    Cic. de Or. 3, 12, 45.

    Lewis & Short latin dictionary > hiulcus

  • 3 aecus

    aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].
    I.
    A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;

    syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,

    level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:

    aequus et planus locus,

    Cic. Caec. 17 fin.:

    in aequum locum se demittere,

    Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:

    in aequum locum deducere,

    Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:

    sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,

    i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:

    meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,

    from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:

    facilem in aequo campi victoriam fore,

    Liv. 5, 38:

    ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,

    Tac. Agr. 35:

    in aequum digredi,

    id. ib. 18:

    in aequo obstare,

    id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:

    dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,

    up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,
    B.
    Favorable, convenient, advantageous (as its opp., iniquus, uneven, has that of unfavorable, etc.).
    1.
    Of place:

    locum se aequum ad dimicandum dedisse,

    Caes. B. C. 3, 73:

    etsi non aequum locum videbat suis,

    Nep. Milt. 5, 4:

    non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,

    Tac. A. 1, 68. —
    2.
    Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:

    et tempore et loco aequo,

    Liv. 26, 3:

    tempore aequo,

    Suet. Caes. 35.—
    3.
    In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).
    (α).
    Absol.:

    consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34:

    nobilitate inimica, non aequo senatu,

    id. Q. Fr. 2, 3 med.:

    meis aequissimis utuntur auribus,

    id. Fam. 7, 33:

    oculis aspicere aequis,

    Verg. A. 4, 372:

    O dominum aequum et bonum,

    Suet. Aug. 53:

    boni et aequi et faciles domini,

    id. Tib. 29.—
    (β).
    With dat.:

    aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,

    Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—
    (γ).
    With in and acc.:

    quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,

    Cic. Quint. 14.—
    (δ).
    With in and abl.:

    victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,

    Prop. 4, 18, 28.—Hence,
    4.
    aequus, i, m. subst., a friend:

    ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,

    both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:

    aequis iniquisque persuasum erat,

    Liv. 5, 45.
    II.
    That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:

    aequo censu censeri,

    Plaut. Trin. 2, 4, 92:

    partīs,

    Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:

    aequa erit mensura sagorum,

    ib. Exod. 26, 8:

    pondera,

    ib. Lev. 19, 36:

    portio,

    ib. 2 Mach. 8, 30:

    aequa dementia,

    Lucr. 1, 705 al.:

    aequā manu discedere,

    to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,

    aequo Marte pugnare,

    with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:

    urbs erat in summo nubibus aequa jugo,

    Ov. P. 4, 7, 24:

    aequum vulnus utrique tulit,

    id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:

    aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,

    Verg. A. 2, 724:

    pars aequa mundi,

    Plin. 2, 19, 17, § 81:

    utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,

    Ter. Eun. 1, 2, 12:

    non tertiam portionem, verum aequam,

    Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,
    1.
    Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:

    dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,

    Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:

    adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,

    Tac. G. 36 fin.
    2.
    In aequo esse or stare, to be equal:

    qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,

    Sen. Phoen. 98:

    ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,

    id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:

    in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,

    Liv. 39, 50 fin.
    B.
    Morally.
    1.
    Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:

    praetor aequus et sapiens,

    Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:

    aequissimus aestimator et judex,

    id. Fin. 3, 2:

    praebere se aequum alicui,

    id. Fam. 2, 1:

    absentium aequi, praesentibus mobiles,

    benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—
    2.
    Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):

    aequa et honesta postulatio,

    Cic. Rosc. Am. 2:

    quod justum est et aequum, servis praestate,

    just and fair, Vulg. Col. 4, 1:

    postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,

    Cic. Clu. 2:

    aequa lex et omnibus utilis,

    id. Balb. 27:

    aequissimis legibus monere,

    Aur. Vict. Caes. 9, 5:

    aequae conditiones,

    Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,
    3.
    ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

    utilitas justi prope mater et aequi,

    Hor. S. 1, 3, 98:

    aequi studium,

    Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:

    lamentari amplius aequo,

    Lucr. 3, 966:

    injurias gravius aequo habere,

    to feel too deeply, Sall. C. 50:

    potus largius aequo,

    Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):

    quae liberum scire aequom est adulescentem,

    Ter. Eun. 3, 2, 25:

    significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,

    Lucr. 5, 1023:

    non est aequum nos derelinquere verbum Dei,

    Vulg. Act. 6, 2:

    aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,

    Aur. Vict. Epit. 12, 7:

    ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,

    Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,

    sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,

    Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:

    plus vidissem quam med atque illo aequom foret,

    would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—
    4.
    Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:

    neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,

    what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:

    cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,

    Cic. Brut. 38:

    ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,

    id. Caecin. 23:

    fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,

    in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:

    illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,

    Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—
    C.
    Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);

    esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71:

    concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,

    Cic. Rosc. Am. 50:

    quodadest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 32:

    tentantem majora, fere praesentibus aequum,

    id. Ep. 1, 17, 24;

    and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,

    id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:

    carere aequo animo aliquā re,

    id. Brut. 6:

    ferre aliquid,

    Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:

    accipere,

    Sall. C. 3, 2:

    tolerare,

    id. J. 31:

    quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,

    Suet. Tib. 25:

    testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,

    id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:

    aequo animo esto,

    be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    aequo animo (aliquis) est? Psallat,

    ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:

    istuc aequi bonique facio,

    Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:

    aequi istuc faciam,

    it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:

    aequi bonique dicere,

    to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):

    eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,

    Cic. Off. 2, 8, 30:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    id. Fam. 9, 13, 2:

    universa aeque eveniunt justo et impio,

    Vulg. Eccl. 9, 2.
    1.
    In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.
    (α).
    Aeque—cum:

    animum advorte, ut aeque mecum haec scias,

    Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—
    (β).
    Aeque with comp. abl.:

    nullus est hoc meticulosus aeque,

    as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:

    qui me in terrā aeque fortunatus erit,

    id. Curc. 1, 2, 51.—
    (γ).
    Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;

    Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,

    equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:

    quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,

    Hor. Ep. 1, 1, 26.—
    (δ).
    Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:

    nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,

    Cic. Lael. 6, 22:

    sed me colit et observat aeque atque patronum suum,

    id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—
    (ε).
    Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;

    neither in Cic. nor in Cæs.),

    as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;

    nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,

    id. Epid. 2, 3, 1:

    nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,

    Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;

    in navibus posita aeque quam in aedificiis,

    Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—
    (ζ).
    Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:

    idemque proficeret aeque ut rosaceum,

    Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—
    (η).
    Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:

    aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,

    Tac. Agr. 15.—
    2.
    The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):

    satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:

    aeque sons,

    Liv. 29, 19, 2;

    so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,

    it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—
    3.
    With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:

    non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,

    Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:

    etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),

    id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:

    aeque ambo pares,

    Plaut. Men. 5, 9, 60:

    duae trabes aeque longae,

    Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —
    4.
    Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:

    Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,

    Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—
    5.
    In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—
    B.
    Justly, with equity:

    mihi id aeque factum arbitror,

    Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:

    aequissime jus dicere,

    Aur. Vict. Epit. 11, 2:

    judicas ut qui aequissime,

    Sid. 15, Ep. 11.
    An old adverb.
    form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P.

    Lewis & Short latin dictionary > aecus

  • 4 aequum

    aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].
    I.
    A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;

    syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,

    level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:

    aequus et planus locus,

    Cic. Caec. 17 fin.:

    in aequum locum se demittere,

    Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:

    in aequum locum deducere,

    Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:

    sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,

    i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:

    meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,

    from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:

    facilem in aequo campi victoriam fore,

    Liv. 5, 38:

    ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,

    Tac. Agr. 35:

    in aequum digredi,

    id. ib. 18:

    in aequo obstare,

    id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:

    dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,

    up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,
    B.
    Favorable, convenient, advantageous (as its opp., iniquus, uneven, has that of unfavorable, etc.).
    1.
    Of place:

    locum se aequum ad dimicandum dedisse,

    Caes. B. C. 3, 73:

    etsi non aequum locum videbat suis,

    Nep. Milt. 5, 4:

    non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,

    Tac. A. 1, 68. —
    2.
    Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:

    et tempore et loco aequo,

    Liv. 26, 3:

    tempore aequo,

    Suet. Caes. 35.—
    3.
    In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).
    (α).
    Absol.:

    consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34:

    nobilitate inimica, non aequo senatu,

    id. Q. Fr. 2, 3 med.:

    meis aequissimis utuntur auribus,

    id. Fam. 7, 33:

    oculis aspicere aequis,

    Verg. A. 4, 372:

    O dominum aequum et bonum,

    Suet. Aug. 53:

    boni et aequi et faciles domini,

    id. Tib. 29.—
    (β).
    With dat.:

    aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,

    Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—
    (γ).
    With in and acc.:

    quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,

    Cic. Quint. 14.—
    (δ).
    With in and abl.:

    victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,

    Prop. 4, 18, 28.—Hence,
    4.
    aequus, i, m. subst., a friend:

    ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,

    both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:

    aequis iniquisque persuasum erat,

    Liv. 5, 45.
    II.
    That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:

    aequo censu censeri,

    Plaut. Trin. 2, 4, 92:

    partīs,

    Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:

    aequa erit mensura sagorum,

    ib. Exod. 26, 8:

    pondera,

    ib. Lev. 19, 36:

    portio,

    ib. 2 Mach. 8, 30:

    aequa dementia,

    Lucr. 1, 705 al.:

    aequā manu discedere,

    to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,

    aequo Marte pugnare,

    with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:

    urbs erat in summo nubibus aequa jugo,

    Ov. P. 4, 7, 24:

    aequum vulnus utrique tulit,

    id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:

    aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,

    Verg. A. 2, 724:

    pars aequa mundi,

    Plin. 2, 19, 17, § 81:

    utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,

    Ter. Eun. 1, 2, 12:

    non tertiam portionem, verum aequam,

    Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,
    1.
    Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:

    dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,

    Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:

    adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,

    Tac. G. 36 fin.
    2.
    In aequo esse or stare, to be equal:

    qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,

    Sen. Phoen. 98:

    ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,

    id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:

    in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,

    Liv. 39, 50 fin.
    B.
    Morally.
    1.
    Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:

    praetor aequus et sapiens,

    Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:

    aequissimus aestimator et judex,

    id. Fin. 3, 2:

    praebere se aequum alicui,

    id. Fam. 2, 1:

    absentium aequi, praesentibus mobiles,

    benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—
    2.
    Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):

    aequa et honesta postulatio,

    Cic. Rosc. Am. 2:

    quod justum est et aequum, servis praestate,

    just and fair, Vulg. Col. 4, 1:

    postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,

    Cic. Clu. 2:

    aequa lex et omnibus utilis,

    id. Balb. 27:

    aequissimis legibus monere,

    Aur. Vict. Caes. 9, 5:

    aequae conditiones,

    Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,
    3.
    ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

    utilitas justi prope mater et aequi,

    Hor. S. 1, 3, 98:

    aequi studium,

    Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:

    lamentari amplius aequo,

    Lucr. 3, 966:

    injurias gravius aequo habere,

    to feel too deeply, Sall. C. 50:

    potus largius aequo,

    Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):

    quae liberum scire aequom est adulescentem,

    Ter. Eun. 3, 2, 25:

    significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,

    Lucr. 5, 1023:

    non est aequum nos derelinquere verbum Dei,

    Vulg. Act. 6, 2:

    aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,

    Aur. Vict. Epit. 12, 7:

    ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,

    Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,

    sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,

    Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:

    plus vidissem quam med atque illo aequom foret,

    would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—
    4.
    Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:

    neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,

    what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:

    cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,

    Cic. Brut. 38:

    ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,

    id. Caecin. 23:

    fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,

    in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:

    illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,

    Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—
    C.
    Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);

    esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71:

    concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,

    Cic. Rosc. Am. 50:

    quodadest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 32:

    tentantem majora, fere praesentibus aequum,

    id. Ep. 1, 17, 24;

    and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,

    id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:

    carere aequo animo aliquā re,

    id. Brut. 6:

    ferre aliquid,

    Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:

    accipere,

    Sall. C. 3, 2:

    tolerare,

    id. J. 31:

    quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,

    Suet. Tib. 25:

    testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,

    id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:

    aequo animo esto,

    be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    aequo animo (aliquis) est? Psallat,

    ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:

    istuc aequi bonique facio,

    Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:

    aequi istuc faciam,

    it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:

    aequi bonique dicere,

    to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):

    eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,

    Cic. Off. 2, 8, 30:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    id. Fam. 9, 13, 2:

    universa aeque eveniunt justo et impio,

    Vulg. Eccl. 9, 2.
    1.
    In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.
    (α).
    Aeque—cum:

    animum advorte, ut aeque mecum haec scias,

    Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—
    (β).
    Aeque with comp. abl.:

    nullus est hoc meticulosus aeque,

    as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:

    qui me in terrā aeque fortunatus erit,

    id. Curc. 1, 2, 51.—
    (γ).
    Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;

    Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,

    equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:

    quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,

    Hor. Ep. 1, 1, 26.—
    (δ).
    Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:

    nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,

    Cic. Lael. 6, 22:

    sed me colit et observat aeque atque patronum suum,

    id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—
    (ε).
    Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;

    neither in Cic. nor in Cæs.),

    as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;

    nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,

    id. Epid. 2, 3, 1:

    nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,

    Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;

    in navibus posita aeque quam in aedificiis,

    Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—
    (ζ).
    Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:

    idemque proficeret aeque ut rosaceum,

    Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—
    (η).
    Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:

    aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,

    Tac. Agr. 15.—
    2.
    The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):

    satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:

    aeque sons,

    Liv. 29, 19, 2;

    so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,

    it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—
    3.
    With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:

    non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,

    Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:

    etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),

    id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:

    aeque ambo pares,

    Plaut. Men. 5, 9, 60:

    duae trabes aeque longae,

    Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —
    4.
    Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:

    Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,

    Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—
    5.
    In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—
    B.
    Justly, with equity:

    mihi id aeque factum arbitror,

    Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:

    aequissime jus dicere,

    Aur. Vict. Epit. 11, 2:

    judicas ut qui aequissime,

    Sid. 15, Ep. 11.
    An old adverb.
    form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P.

    Lewis & Short latin dictionary > aequum

  • 5 aequus

    aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].
    I.
    A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;

    syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,

    level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:

    aequus et planus locus,

    Cic. Caec. 17 fin.:

    in aequum locum se demittere,

    Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:

    in aequum locum deducere,

    Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:

    sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,

    i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:

    meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,

    from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:

    facilem in aequo campi victoriam fore,

    Liv. 5, 38:

    ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,

    Tac. Agr. 35:

    in aequum digredi,

    id. ib. 18:

    in aequo obstare,

    id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:

    dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,

    up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,
    B.
    Favorable, convenient, advantageous (as its opp., iniquus, uneven, has that of unfavorable, etc.).
    1.
    Of place:

    locum se aequum ad dimicandum dedisse,

    Caes. B. C. 3, 73:

    etsi non aequum locum videbat suis,

    Nep. Milt. 5, 4:

    non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,

    Tac. A. 1, 68. —
    2.
    Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:

    et tempore et loco aequo,

    Liv. 26, 3:

    tempore aequo,

    Suet. Caes. 35.—
    3.
    In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).
    (α).
    Absol.:

    consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34:

    nobilitate inimica, non aequo senatu,

    id. Q. Fr. 2, 3 med.:

    meis aequissimis utuntur auribus,

    id. Fam. 7, 33:

    oculis aspicere aequis,

    Verg. A. 4, 372:

    O dominum aequum et bonum,

    Suet. Aug. 53:

    boni et aequi et faciles domini,

    id. Tib. 29.—
    (β).
    With dat.:

    aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,

    Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—
    (γ).
    With in and acc.:

    quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,

    Cic. Quint. 14.—
    (δ).
    With in and abl.:

    victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,

    Prop. 4, 18, 28.—Hence,
    4.
    aequus, i, m. subst., a friend:

    ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,

    both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:

    aequis iniquisque persuasum erat,

    Liv. 5, 45.
    II.
    That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:

    aequo censu censeri,

    Plaut. Trin. 2, 4, 92:

    partīs,

    Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:

    aequa erit mensura sagorum,

    ib. Exod. 26, 8:

    pondera,

    ib. Lev. 19, 36:

    portio,

    ib. 2 Mach. 8, 30:

    aequa dementia,

    Lucr. 1, 705 al.:

    aequā manu discedere,

    to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,

    aequo Marte pugnare,

    with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:

    urbs erat in summo nubibus aequa jugo,

    Ov. P. 4, 7, 24:

    aequum vulnus utrique tulit,

    id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:

    aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,

    Verg. A. 2, 724:

    pars aequa mundi,

    Plin. 2, 19, 17, § 81:

    utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,

    Ter. Eun. 1, 2, 12:

    non tertiam portionem, verum aequam,

    Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,
    1.
    Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:

    dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,

    Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:

    adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,

    Tac. G. 36 fin.
    2.
    In aequo esse or stare, to be equal:

    qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,

    Sen. Phoen. 98:

    ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,

    id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:

    in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,

    Liv. 39, 50 fin.
    B.
    Morally.
    1.
    Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:

    praetor aequus et sapiens,

    Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:

    aequissimus aestimator et judex,

    id. Fin. 3, 2:

    praebere se aequum alicui,

    id. Fam. 2, 1:

    absentium aequi, praesentibus mobiles,

    benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—
    2.
    Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):

    aequa et honesta postulatio,

    Cic. Rosc. Am. 2:

    quod justum est et aequum, servis praestate,

    just and fair, Vulg. Col. 4, 1:

    postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,

    Cic. Clu. 2:

    aequa lex et omnibus utilis,

    id. Balb. 27:

    aequissimis legibus monere,

    Aur. Vict. Caes. 9, 5:

    aequae conditiones,

    Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,
    3.
    ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

    utilitas justi prope mater et aequi,

    Hor. S. 1, 3, 98:

    aequi studium,

    Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:

    lamentari amplius aequo,

    Lucr. 3, 966:

    injurias gravius aequo habere,

    to feel too deeply, Sall. C. 50:

    potus largius aequo,

    Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):

    quae liberum scire aequom est adulescentem,

    Ter. Eun. 3, 2, 25:

    significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,

    Lucr. 5, 1023:

    non est aequum nos derelinquere verbum Dei,

    Vulg. Act. 6, 2:

    aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,

    Aur. Vict. Epit. 12, 7:

    ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,

    Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,

    sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,

    Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:

    plus vidissem quam med atque illo aequom foret,

    would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—
    4.
    Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:

    neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,

    what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:

    cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,

    Cic. Brut. 38:

    ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,

    id. Caecin. 23:

    fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,

    in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:

    illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,

    Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—
    C.
    Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);

    esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,

    Plaut. Rud. 2, 3, 71:

    concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,

    Cic. Rosc. Am. 50:

    quodadest memento Componere aequus,

    Hor. C. 3, 29, 32:

    tentantem majora, fere praesentibus aequum,

    id. Ep. 1, 17, 24;

    and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,

    id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:

    carere aequo animo aliquā re,

    id. Brut. 6:

    ferre aliquid,

    Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:

    accipere,

    Sall. C. 3, 2:

    tolerare,

    id. J. 31:

    quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,

    Suet. Tib. 25:

    testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,

    id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:

    aequo animo esto,

    be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:

    aequo animo (aliquis) est? Psallat,

    ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:

    istuc aequi bonique facio,

    Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:

    aequi istuc faciam,

    it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:

    aequi bonique dicere,

    to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):

    eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,

    Cic. Off. 2, 8, 30:

    non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,

    id. Fam. 9, 13, 2:

    universa aeque eveniunt justo et impio,

    Vulg. Eccl. 9, 2.
    1.
    In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.
    (α).
    Aeque—cum:

    animum advorte, ut aeque mecum haec scias,

    Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—
    (β).
    Aeque with comp. abl.:

    nullus est hoc meticulosus aeque,

    as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:

    qui me in terrā aeque fortunatus erit,

    id. Curc. 1, 2, 51.—
    (γ).
    Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;

    Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,

    equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:

    quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,

    Hor. Ep. 1, 1, 26.—
    (δ).
    Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:

    nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,

    Cic. Lael. 6, 22:

    sed me colit et observat aeque atque patronum suum,

    id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:

    Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,

    Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—
    (ε).
    Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;

    neither in Cic. nor in Cæs.),

    as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;

    nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,

    id. Epid. 2, 3, 1:

    nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,

    Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;

    in navibus posita aeque quam in aedificiis,

    Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—
    (ζ).
    Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:

    idemque proficeret aeque ut rosaceum,

    Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—
    (η).
    Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:

    aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,

    Tac. Agr. 15.—
    2.
    The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):

    satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?

    Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:

    aeque sons,

    Liv. 29, 19, 2;

    so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,

    it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—
    3.
    With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:

    non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,

    Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:

    etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),

    id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:

    aeque ambo pares,

    Plaut. Men. 5, 9, 60:

    duae trabes aeque longae,

    Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —
    4.
    Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:

    Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,

    Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—
    5.
    In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—
    B.
    Justly, with equity:

    mihi id aeque factum arbitror,

    Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:

    aequissime jus dicere,

    Aur. Vict. Epit. 11, 2:

    judicas ut qui aequissime,

    Sid. 15, Ep. 11.
    An old adverb.
    form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P.

    Lewis & Short latin dictionary > aequus

  • 6 Chiron

    Chīron (nom. Chīro, Liv. Andron. ap. Fest. s. v. ocrem, p. 181), ōnis, m., = Cheirôn, one of the Centaurs, distinguished for his knowledge of plants, medicine, and divination, son of Saturn and Philyra (hence, Philyrides Chiron, Verg. G. 3, 550), the tutor of Æsculapius (Ov. M. 2, 630 sq.), Hercules, Achilles, Jason, etc.; at last translated to heaven as a constellation, Hyg. Praef. and Fab. 274; id. Astr. 2, 38; Serv. ad Verg. G. 3, 91; 3, 550; 4, 270; acc. Gr. Chirona, Ov. M. 6, 126.—As a constellation, Luc. 9, 536.—
    II.
    Hence,
    A.
    Chīrō-nīus or - ēus, a, um, adj., named after Chiron (the physician and botanist).—So subst.: chīrōnīa, ae (sc. herba), a name of several plants:

    pyxacanthos,

    Plin. 24, 14, 77, § 125:

    panaces,

    id. 25, 4, 13, § 32:

    ampelos,

    id. 25, 4, 16, § 34:

    vitis nigra,

    id. 23, 1, 17, § 27:

    Chironium vulnus,

    Cels. 5, 28, 5; App. Herb. 22: Chironion, a plant, i. q. Centaurion, q. v., Plin. 25, 6, 31, § 66.—
    * B.
    Chīrōnĭcus, a, um, adj., pertaining to Chiron:

    ars,

    Sid. Ep. 2, 12 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > Chiron

  • 7 chironia

    Chīron (nom. Chīro, Liv. Andron. ap. Fest. s. v. ocrem, p. 181), ōnis, m., = Cheirôn, one of the Centaurs, distinguished for his knowledge of plants, medicine, and divination, son of Saturn and Philyra (hence, Philyrides Chiron, Verg. G. 3, 550), the tutor of Æsculapius (Ov. M. 2, 630 sq.), Hercules, Achilles, Jason, etc.; at last translated to heaven as a constellation, Hyg. Praef. and Fab. 274; id. Astr. 2, 38; Serv. ad Verg. G. 3, 91; 3, 550; 4, 270; acc. Gr. Chirona, Ov. M. 6, 126.—As a constellation, Luc. 9, 536.—
    II.
    Hence,
    A.
    Chīrō-nīus or - ēus, a, um, adj., named after Chiron (the physician and botanist).—So subst.: chīrōnīa, ae (sc. herba), a name of several plants:

    pyxacanthos,

    Plin. 24, 14, 77, § 125:

    panaces,

    id. 25, 4, 13, § 32:

    ampelos,

    id. 25, 4, 16, § 34:

    vitis nigra,

    id. 23, 1, 17, § 27:

    Chironium vulnus,

    Cels. 5, 28, 5; App. Herb. 22: Chironion, a plant, i. q. Centaurion, q. v., Plin. 25, 6, 31, § 66.—
    * B.
    Chīrōnĭcus, a, um, adj., pertaining to Chiron:

    ars,

    Sid. Ep. 2, 12 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > chironia

  • 8 Chironicus

    Chīron (nom. Chīro, Liv. Andron. ap. Fest. s. v. ocrem, p. 181), ōnis, m., = Cheirôn, one of the Centaurs, distinguished for his knowledge of plants, medicine, and divination, son of Saturn and Philyra (hence, Philyrides Chiron, Verg. G. 3, 550), the tutor of Æsculapius (Ov. M. 2, 630 sq.), Hercules, Achilles, Jason, etc.; at last translated to heaven as a constellation, Hyg. Praef. and Fab. 274; id. Astr. 2, 38; Serv. ad Verg. G. 3, 91; 3, 550; 4, 270; acc. Gr. Chirona, Ov. M. 6, 126.—As a constellation, Luc. 9, 536.—
    II.
    Hence,
    A.
    Chīrō-nīus or - ēus, a, um, adj., named after Chiron (the physician and botanist).—So subst.: chīrōnīa, ae (sc. herba), a name of several plants:

    pyxacanthos,

    Plin. 24, 14, 77, § 125:

    panaces,

    id. 25, 4, 13, § 32:

    ampelos,

    id. 25, 4, 16, § 34:

    vitis nigra,

    id. 23, 1, 17, § 27:

    Chironium vulnus,

    Cels. 5, 28, 5; App. Herb. 22: Chironion, a plant, i. q. Centaurion, q. v., Plin. 25, 6, 31, § 66.—
    * B.
    Chīrōnĭcus, a, um, adj., pertaining to Chiron:

    ars,

    Sid. Ep. 2, 12 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > Chironicus

  • 9 Chironius

    Chīron (nom. Chīro, Liv. Andron. ap. Fest. s. v. ocrem, p. 181), ōnis, m., = Cheirôn, one of the Centaurs, distinguished for his knowledge of plants, medicine, and divination, son of Saturn and Philyra (hence, Philyrides Chiron, Verg. G. 3, 550), the tutor of Æsculapius (Ov. M. 2, 630 sq.), Hercules, Achilles, Jason, etc.; at last translated to heaven as a constellation, Hyg. Praef. and Fab. 274; id. Astr. 2, 38; Serv. ad Verg. G. 3, 91; 3, 550; 4, 270; acc. Gr. Chirona, Ov. M. 6, 126.—As a constellation, Luc. 9, 536.—
    II.
    Hence,
    A.
    Chīrō-nīus or - ēus, a, um, adj., named after Chiron (the physician and botanist).—So subst.: chīrōnīa, ae (sc. herba), a name of several plants:

    pyxacanthos,

    Plin. 24, 14, 77, § 125:

    panaces,

    id. 25, 4, 13, § 32:

    ampelos,

    id. 25, 4, 16, § 34:

    vitis nigra,

    id. 23, 1, 17, § 27:

    Chironium vulnus,

    Cels. 5, 28, 5; App. Herb. 22: Chironion, a plant, i. q. Centaurion, q. v., Plin. 25, 6, 31, § 66.—
    * B.
    Chīrōnĭcus, a, um, adj., pertaining to Chiron:

    ars,

    Sid. Ep. 2, 12 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > Chironius

  • 10 eus

    Chīron (nom. Chīro, Liv. Andron. ap. Fest. s. v. ocrem, p. 181), ōnis, m., = Cheirôn, one of the Centaurs, distinguished for his knowledge of plants, medicine, and divination, son of Saturn and Philyra (hence, Philyrides Chiron, Verg. G. 3, 550), the tutor of Æsculapius (Ov. M. 2, 630 sq.), Hercules, Achilles, Jason, etc.; at last translated to heaven as a constellation, Hyg. Praef. and Fab. 274; id. Astr. 2, 38; Serv. ad Verg. G. 3, 91; 3, 550; 4, 270; acc. Gr. Chirona, Ov. M. 6, 126.—As a constellation, Luc. 9, 536.—
    II.
    Hence,
    A.
    Chīrō-nīus or - ēus, a, um, adj., named after Chiron (the physician and botanist).—So subst.: chīrōnīa, ae (sc. herba), a name of several plants:

    pyxacanthos,

    Plin. 24, 14, 77, § 125:

    panaces,

    id. 25, 4, 13, § 32:

    ampelos,

    id. 25, 4, 16, § 34:

    vitis nigra,

    id. 23, 1, 17, § 27:

    Chironium vulnus,

    Cels. 5, 28, 5; App. Herb. 22: Chironion, a plant, i. q. Centaurion, q. v., Plin. 25, 6, 31, § 66.—
    * B.
    Chīrōnĭcus, a, um, adj., pertaining to Chiron:

    ars,

    Sid. Ep. 2, 12 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > eus

  • 11 rimatus

    rīmor, ātus, 1, v. dep. a. [rima].
    I.
    Orig. belonging to agricultural lang., to lay open, tear up, turn up the ground:

    rastris terram rimantur,

    Verg. G. 3, 534.— Of animals, to root up, turn up, grub through:

    volucres rimantur prata Caystri,

    Verg. G. 1, 384:

    stagna et paludes (volucres),

    Col. 8, 15, 1:

    paludem (sues),

    id. 7, 9, 7.—
    II.
    Transf., to tear up, turn over insearch of any thing; to pry into, search, examine, explore (not freq. till after the Aug. per.).
    A.
    Lit.:

    vultur Viscera rimatur epulis,

    rummages for food, Verg. A. 6, 599:

    haruspex Pectora pullorum rimatur et exta catelli,

    Juv. 6, 551:

    humum pilis et lanceis,

    Tac. H. 2, 29:

    partes rimatur apertas, Qua vulnus letale ferat,

    Verg. A. 11, 748: oculis caeli plagas, Varr. ap. Non. 382, 12; Stat. Th. 11, 526; cf.:

    elatis naribus auras,

    Ov. Hal. 77; cf.:

    rimatus fustem cunctis vastiorem,

    App. M. 3, p. 141, 14.— Absol.:

    quod cuique repertum Rimanti,

    Verg. A. 7, 508. —
    B.
    Trop., to examine thoroughly, investigate (syn.: scrutor, investigo, indago): hanc quidem rationem naturae difficile est fortasse traducere ad id genus divinationis; sed tamen id quoque rimatur quantum potest, Posidonius (the figure taken from the haruspices or augurs), * Cic. Div. 1, 57, 130:

    mihi cuncta rimanti,

    Quint. 3, 4, 6; cf. id. 5, 13, 23; 12, 8, 14:

    secreta,

    Tac. A. 6, 3:

    metus ejus,

    id. ib. 14, 57:

    offensas,

    id. H. 4, 11 al. —
    2.
    To find out, comprehend:

    ego autem rimari non queo, unde hoc sit, etc.,

    Cic. Fin. 1, 3, 10.
    a.
    Act. collat. form, rīmo, āre, Att. ap. Non. 382, 10; Poët. ap. Fest. s. v. ruspari, p. 265 Müll.; cf. Prisc. p. 799 P.—
    b.
    rī-mātus, a, um, pass., Sid. Ep. 7, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > rimatus

  • 12 rimor

    rīmor, ātus, 1, v. dep. a. [rima].
    I.
    Orig. belonging to agricultural lang., to lay open, tear up, turn up the ground:

    rastris terram rimantur,

    Verg. G. 3, 534.— Of animals, to root up, turn up, grub through:

    volucres rimantur prata Caystri,

    Verg. G. 1, 384:

    stagna et paludes (volucres),

    Col. 8, 15, 1:

    paludem (sues),

    id. 7, 9, 7.—
    II.
    Transf., to tear up, turn over insearch of any thing; to pry into, search, examine, explore (not freq. till after the Aug. per.).
    A.
    Lit.:

    vultur Viscera rimatur epulis,

    rummages for food, Verg. A. 6, 599:

    haruspex Pectora pullorum rimatur et exta catelli,

    Juv. 6, 551:

    humum pilis et lanceis,

    Tac. H. 2, 29:

    partes rimatur apertas, Qua vulnus letale ferat,

    Verg. A. 11, 748: oculis caeli plagas, Varr. ap. Non. 382, 12; Stat. Th. 11, 526; cf.:

    elatis naribus auras,

    Ov. Hal. 77; cf.:

    rimatus fustem cunctis vastiorem,

    App. M. 3, p. 141, 14.— Absol.:

    quod cuique repertum Rimanti,

    Verg. A. 7, 508. —
    B.
    Trop., to examine thoroughly, investigate (syn.: scrutor, investigo, indago): hanc quidem rationem naturae difficile est fortasse traducere ad id genus divinationis; sed tamen id quoque rimatur quantum potest, Posidonius (the figure taken from the haruspices or augurs), * Cic. Div. 1, 57, 130:

    mihi cuncta rimanti,

    Quint. 3, 4, 6; cf. id. 5, 13, 23; 12, 8, 14:

    secreta,

    Tac. A. 6, 3:

    metus ejus,

    id. ib. 14, 57:

    offensas,

    id. H. 4, 11 al. —
    2.
    To find out, comprehend:

    ego autem rimari non queo, unde hoc sit, etc.,

    Cic. Fin. 1, 3, 10.
    a.
    Act. collat. form, rīmo, āre, Att. ap. Non. 382, 10; Poët. ap. Fest. s. v. ruspari, p. 265 Müll.; cf. Prisc. p. 799 P.—
    b.
    rī-mātus, a, um, pass., Sid. Ep. 7, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > rimor

  • 13 tacenda

    tăcĕo, cŭi, cĭtum, 2, v. n. and a. [etym. dub.; perh. root tak-, tvak-, to be or make quiet, content; Sanscr. tucyati, to satisfy; v. Fick, Vergl. Wört. s. v. § 73; 362].
    I.
    Neutr., to be silent, i. e. not to speak, to say nothing, hold one ' s peace (therefore more limited in signif. than silere, to be still, to make no noise): qui dicta loquive tacereve possit, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 255 Vahl.); so, tacere ac fabulari, id. ap. Non. 475, 2 (Trag. v. 182 ib.): Ag. Ne obturba ac tace. Mil. Taceo. Ag. Si tacuisses, jam istuc taceo non natum foret, Plaut. Poen. 1, 2, 49 sq.:

    silete et tacete,

    id. ib. prol. 3; cf. id. Capt. 3, 1, 19:

    taceamne an praedicem,

    Ter. Eun. 4, 4, 54; 5, 2, 60; id. And. 2, 3, 25:

    ea lingulaca est nobis, nam numquam tacet,

    Plaut. Cas. 2, 8, 62:

    ad loquendum atque ad tacendum tute habeas portisculum,

    id. As. 3, 1, 15:

    tacendo loqui videbantur,

    Cic. Sest. 18, 40:

    hic Abdera, non tacente me,

    id. Att. 4, 17, 3 B. and K.:

    nobis tacentibus,

    id. Ac. 2, 32, 101:

    an me taciturum tantis de rebus existimavistis?

    id. Verr. 1, 9, 27:

    taceamus,

    Liv. 40, 9, 5:

    tacere nondum volumus,

    Sid. Ep. 8, 16.— Impers. pass.:

    taceri si vis, vera dicito,

    Ter. Eun. 1, 2, 26:

    ut doceam Rullum posthac in iis saltem tacere rebus, in quibus de se et de suis factis taceri velit,

    Cic. Agr. 3, 2, 4.—
    B.
    Transf., for silere, of animals and things, concr. and abstr., to be still, noiseless, quiet, at rest (mostly poet.):

    canis ipse tacet,

    Tib. 2, 4, 34; cf.:

    vere prius volucres taceant, aestate cicadae,

    Ov. A. A. 1, 271:

    nox erat... Cum tacet omnis ager pecudes pictaeque volucres,

    Verg. A. 4, 525; cf.

    nox,

    Cat. 7, 7:

    nec diu taceat procax locutio,

    id. 61, 126:

    non oculi tacuere tui,

    Ov. Am. 2, 5, 17: plectra dolore tacent;

    muta dolore lyra est,

    id. H. 15, 198:

    tacet stridor litui,

    Sen. Thyest. 575:

    essedo tacente,

    noiseless, Mart. 4, 64, 19:

    Ister tacens,

    i. e. standing still, frozen, id. 7, 84, 3:

    solitudo et tacentes loci,

    hushed, still, Tac. H. 3, 85:

    loca tacentia,

    the under world, the silent land, Verg. A. 6, 265:

    aquae tacentes,

    Prop. 4 (5), 4, 49:

    tacere indolem illam Romanam,

    i. e. did not show itself, had disappeared, Liv. 9, 6, 12:

    blanditiae taceant,

    Ov. Am. 1, 4, 66.—
    II.
    Act., to pass over in silence, be silent respecting a thing (rare but class.):

    et tu hoc taceto,

    Plaut. Pers. 2, 2, 64:

    quae vera audivi, taceo et contineo,

    Ter. Eun. 1, 2, 23; Plaut. Ep. 5, 1, 44:

    enuntiabo... quod adhuc semper tacui et tacendum putavi,

    Cic. de Or. 1, 26, 119:

    quid dixit aut quid tacuit?

    Hor. Epod. 5, 49:

    commissa tacere Qui nequit,

    id. S. 1, 4, 84:

    ut alios taceam,

    not to speak of others, Ov. M. 13, 177; so,

    Narcissum,

    Verg. G. 4, 123:

    novercas,

    Sen. Hippol. 558 et saep.:

    tacebimus, quid in ipso homine prosit homini?

    Plin. 28, 1, 1, § 1.— Pass.:

    ignotumst, tacitumst, creditumst,

    Ter. Ad. 3, 4, 28:

    aureus in medio Marte tacetur Amor,

    Ov. Am. 2, 18, 36:

    vir Celtiberis non tacende gentibus,

    Mart. 1, 50, 1. — Hence, subst.: tăcenda, ōrum, n., things not to be uttered: dicenda tacenda locutus, rhêta kai arrêta, things fit and unfit to be spoken, Hor. Ep. 1, 7, 72; cf.:

    gravis est culpa tacenda loqui,

    Ov. A. A. 2, 604.—Hence, tă-cĭtus, a, um, P. a.
    A.
    Pass., that is passed over in silence, not spoken of, kept secret, unmentioned:

    prima duo capita epistulae tuae tacita mihi quodammodo relinquenda sunt,

    Cic. Fam. 3, 8, 2:

    aliquid tacitum tenere,

    id. de Or. 3, 17, 64; cf.:

    quod cum ab antiquis tacitum praetermissumque sit,

    Liv. 6, 12, 3; Verg. A. 6, 841:

    tacitum erit,

    Plaut. Pers. 2, 2, 64:

    suspendas potins me, quam tacita tu haec auferas,

    i. e. without my speaking of it, uncontradicted by me, id. As. 4, 2, 7; cf.:

    cetera si reprehenderis, non feres tacitum,

    Cic. Att. 2, 3, 2:

    ne id quidem ab Turno tulisse tacitum ferunt: dixisse enim, etc.,

    Liv. 1, 50, 9; so, too, tacitum ferre. id. 3, 45, 6: non patientibus tacitum tribunis, quod, etc., id. 7, 1, 5:

    tacere nequeo misera, quod tacito usus est,

    silence, Plaut. Cist. 1, 2, 7. —
    2.
    Transf.
    a.
    In jurid. lang., that is done without words, assumed as a matter of course, silent, implied, tacit:

    non omnia scriptis, sed quaedam, quae perspicua sint, tacitis exceptionibus caveri,

    Cic. Inv. 2, 47, 140:

    conventio,

    Dig. 20, 2, 3:

    condicio,

    ib. 23, 3, 68:

    jus,

    ib. 29, 2, 66:

    substitutio,

    ib. 28, 5, 25:

    indutiae,

    Liv. 2, 18; 2, 64; 23, 46:

    fideicommissum,

    Quint. 9, 2, 74.—
    b.
    That is done or exists in silence; silent, secret, hidden, concealed:

    senatus decrevit, ut tacitum judicium ante comitia fierit,

    Cic. Att. 4, 17, 3 Bait.:

    aures ipsae tacito eum (modum) sensu sine arte definiunt,

    id. Or. 60, 203:

    omnes enim tacito quodam sensu sine ullā arte aut ratione quae sint... recta ac prava dijudicant,

    id. de Or. 3, 50, 195:

    ob tacitas cum Marcello offensiones,

    Vell. 2, 93, 2:

    tacitum vivit sub pectore vulnus,

    Verg. A. 4, 67; so,

    affectus,

    Ov. M. 7, 147:

    pudor,

    id. ib. 7, 743:

    ira,

    id. ib. 6, 623:

    dissimulare sperasti, tacitusque meā decedere terrā,

    secretly, unobserved, Verg. A. 4, 306.— Subst.: tăcĭtum, i, n., a secret:

    taciti vulgator,

    Ov. Am. 3, 7, 51. —
    B.
    Act. or neutr., that does not speak, not uttering a sound, silent, still, quiet, noiseless, mute:

    quod boni est, id tacitus taceas tute tecum et gaudeas,

    Plaut. Ep. 5, 1, 44:

    tacitus tace modo,

    id. Poen. 4, 2, 84:

    mulier,

    id. Rud. 4, 4, 70; cf.:

    lacrumans tacitus auscultabat, quae ego loquebar,

    id. Bacch. 4, 9, 59:

    quid exspectas auctoritatem loquentium, quorum voluntatem tacitorum perspicis?

    Cic. Cat. 1, 8, 20; 3, 11, 26:

    vos me jam hoc tacito intellegetis,

    id. Verr. 2, 2, 73, § 180:

    quae (patria) tecum tacita loquitur,

    id. Cat. 1, 7, 18: voluntas;

    quae si tacitis nobis intellegi posset, verbis omnino non uteremur,

    id. Caecin. 18, 53; id. Verr. 2, 3, 16, § 41:

    nihil me mutum delectare potest, nihil tacitum,

    id. Cat. 3, 11, 26:

    si quam conjecturam adfert hominibus tacita corporis figura,

    id. Rosc. Com. 7, 20:

    tacita vestra exspectatio,

    id. Clu. 23, 63:

    assensiones nec tacitae nec occultae,

    implied, tacit, id. Mil. 5, 12:

    si mori tacitum oportet, taceamus,

    i. e. without making a defence, Liv. 40, 9, 5:

    contumeliam tacitus tulit,

    id. 35, 19, 1:

    ut forte legentem Aut tacitum impellat,

    i. e. meditating, Hor. S. 1, 3, 65:

    pro sollicitis non tacitus reis,

    eloquent, outspoken, id. C. 4, 1, 14:

    tacitus pasci si posset corvus,

    id. Ep. 1, 17, 50:

    tacitā fistula cum lyrā,

    id. C. 3, 19, 20:

    totum pererrat Luminibus tacitis,

    with silent glances, Verg. A. 4, 364:

    fulmen,

    i. e. without thunder, Luc. 1, 533 et saep.:

    per tacitum nemus ire,

    still, silent, quiet, Verg. A. 6, 386; so,

    unda,

    id. ib. 8, 87:

    caelum,

    id. ib. 3, 515:

    aër,

    Mart. 8, 32, 1:

    domus,

    id. 9, 62, 12:

    limen,

    Verg. A. 7, 343:

    nox,

    Ov. H. 18, 78; id. F. 2, 552.— Subst.: tăcĭtum, i, n., silence:

    septem surgens sedatis amnibus altus Per tacitum Ganges,

    in its silent course, flowing silently, Verg. A. 9, 31; cf.:

    trahitur Gangesque Padusque Per tacitum mundi,

    i. e. through subterranean passages, Luc. 10, 253:

    somnus per tacitum allapsus,

    silently, in silence, Sil. 10, 354:

    erumpunt sub casside fusae Per tacitum lacrimae,

    id. 12, 554; 17, 216.—
    C.
    As proper name: Tă-cĭta, ae, f., = Muta, the goddess of Silence:

    ecce anus in mediis residens annosa puellis Sacra facit Tacitae,

    Ov. F. 2, 572; v. also 2. Tacitus.— Adv.: tăcĭtē, silently, in silence, secretly (class.):

    auscultemus,

    Plaut. As. 3, 2, 42:

    tacite rogare,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 13:

    tacite dat ipsa lex potestatem defendendi,

    id. Mil. 4, 11:

    perire tacite obscureque,

    id. Quint. 15, 50:

    non tulit verecundiam senatus,

    Liv. 5, 28, 1:

    exsecrari praetereuntem,

    id. 2, 58, 8:

    annus labens,

    Ov. F. 1, 65; Just. 15, 2; Plin. Ep. 5, 17, 2; Val. Max. 6, 5, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > tacenda

  • 14 taceo

    tăcĕo, cŭi, cĭtum, 2, v. n. and a. [etym. dub.; perh. root tak-, tvak-, to be or make quiet, content; Sanscr. tucyati, to satisfy; v. Fick, Vergl. Wört. s. v. § 73; 362].
    I.
    Neutr., to be silent, i. e. not to speak, to say nothing, hold one ' s peace (therefore more limited in signif. than silere, to be still, to make no noise): qui dicta loquive tacereve possit, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 255 Vahl.); so, tacere ac fabulari, id. ap. Non. 475, 2 (Trag. v. 182 ib.): Ag. Ne obturba ac tace. Mil. Taceo. Ag. Si tacuisses, jam istuc taceo non natum foret, Plaut. Poen. 1, 2, 49 sq.:

    silete et tacete,

    id. ib. prol. 3; cf. id. Capt. 3, 1, 19:

    taceamne an praedicem,

    Ter. Eun. 4, 4, 54; 5, 2, 60; id. And. 2, 3, 25:

    ea lingulaca est nobis, nam numquam tacet,

    Plaut. Cas. 2, 8, 62:

    ad loquendum atque ad tacendum tute habeas portisculum,

    id. As. 3, 1, 15:

    tacendo loqui videbantur,

    Cic. Sest. 18, 40:

    hic Abdera, non tacente me,

    id. Att. 4, 17, 3 B. and K.:

    nobis tacentibus,

    id. Ac. 2, 32, 101:

    an me taciturum tantis de rebus existimavistis?

    id. Verr. 1, 9, 27:

    taceamus,

    Liv. 40, 9, 5:

    tacere nondum volumus,

    Sid. Ep. 8, 16.— Impers. pass.:

    taceri si vis, vera dicito,

    Ter. Eun. 1, 2, 26:

    ut doceam Rullum posthac in iis saltem tacere rebus, in quibus de se et de suis factis taceri velit,

    Cic. Agr. 3, 2, 4.—
    B.
    Transf., for silere, of animals and things, concr. and abstr., to be still, noiseless, quiet, at rest (mostly poet.):

    canis ipse tacet,

    Tib. 2, 4, 34; cf.:

    vere prius volucres taceant, aestate cicadae,

    Ov. A. A. 1, 271:

    nox erat... Cum tacet omnis ager pecudes pictaeque volucres,

    Verg. A. 4, 525; cf.

    nox,

    Cat. 7, 7:

    nec diu taceat procax locutio,

    id. 61, 126:

    non oculi tacuere tui,

    Ov. Am. 2, 5, 17: plectra dolore tacent;

    muta dolore lyra est,

    id. H. 15, 198:

    tacet stridor litui,

    Sen. Thyest. 575:

    essedo tacente,

    noiseless, Mart. 4, 64, 19:

    Ister tacens,

    i. e. standing still, frozen, id. 7, 84, 3:

    solitudo et tacentes loci,

    hushed, still, Tac. H. 3, 85:

    loca tacentia,

    the under world, the silent land, Verg. A. 6, 265:

    aquae tacentes,

    Prop. 4 (5), 4, 49:

    tacere indolem illam Romanam,

    i. e. did not show itself, had disappeared, Liv. 9, 6, 12:

    blanditiae taceant,

    Ov. Am. 1, 4, 66.—
    II.
    Act., to pass over in silence, be silent respecting a thing (rare but class.):

    et tu hoc taceto,

    Plaut. Pers. 2, 2, 64:

    quae vera audivi, taceo et contineo,

    Ter. Eun. 1, 2, 23; Plaut. Ep. 5, 1, 44:

    enuntiabo... quod adhuc semper tacui et tacendum putavi,

    Cic. de Or. 1, 26, 119:

    quid dixit aut quid tacuit?

    Hor. Epod. 5, 49:

    commissa tacere Qui nequit,

    id. S. 1, 4, 84:

    ut alios taceam,

    not to speak of others, Ov. M. 13, 177; so,

    Narcissum,

    Verg. G. 4, 123:

    novercas,

    Sen. Hippol. 558 et saep.:

    tacebimus, quid in ipso homine prosit homini?

    Plin. 28, 1, 1, § 1.— Pass.:

    ignotumst, tacitumst, creditumst,

    Ter. Ad. 3, 4, 28:

    aureus in medio Marte tacetur Amor,

    Ov. Am. 2, 18, 36:

    vir Celtiberis non tacende gentibus,

    Mart. 1, 50, 1. — Hence, subst.: tăcenda, ōrum, n., things not to be uttered: dicenda tacenda locutus, rhêta kai arrêta, things fit and unfit to be spoken, Hor. Ep. 1, 7, 72; cf.:

    gravis est culpa tacenda loqui,

    Ov. A. A. 2, 604.—Hence, tă-cĭtus, a, um, P. a.
    A.
    Pass., that is passed over in silence, not spoken of, kept secret, unmentioned:

    prima duo capita epistulae tuae tacita mihi quodammodo relinquenda sunt,

    Cic. Fam. 3, 8, 2:

    aliquid tacitum tenere,

    id. de Or. 3, 17, 64; cf.:

    quod cum ab antiquis tacitum praetermissumque sit,

    Liv. 6, 12, 3; Verg. A. 6, 841:

    tacitum erit,

    Plaut. Pers. 2, 2, 64:

    suspendas potins me, quam tacita tu haec auferas,

    i. e. without my speaking of it, uncontradicted by me, id. As. 4, 2, 7; cf.:

    cetera si reprehenderis, non feres tacitum,

    Cic. Att. 2, 3, 2:

    ne id quidem ab Turno tulisse tacitum ferunt: dixisse enim, etc.,

    Liv. 1, 50, 9; so, too, tacitum ferre. id. 3, 45, 6: non patientibus tacitum tribunis, quod, etc., id. 7, 1, 5:

    tacere nequeo misera, quod tacito usus est,

    silence, Plaut. Cist. 1, 2, 7. —
    2.
    Transf.
    a.
    In jurid. lang., that is done without words, assumed as a matter of course, silent, implied, tacit:

    non omnia scriptis, sed quaedam, quae perspicua sint, tacitis exceptionibus caveri,

    Cic. Inv. 2, 47, 140:

    conventio,

    Dig. 20, 2, 3:

    condicio,

    ib. 23, 3, 68:

    jus,

    ib. 29, 2, 66:

    substitutio,

    ib. 28, 5, 25:

    indutiae,

    Liv. 2, 18; 2, 64; 23, 46:

    fideicommissum,

    Quint. 9, 2, 74.—
    b.
    That is done or exists in silence; silent, secret, hidden, concealed:

    senatus decrevit, ut tacitum judicium ante comitia fierit,

    Cic. Att. 4, 17, 3 Bait.:

    aures ipsae tacito eum (modum) sensu sine arte definiunt,

    id. Or. 60, 203:

    omnes enim tacito quodam sensu sine ullā arte aut ratione quae sint... recta ac prava dijudicant,

    id. de Or. 3, 50, 195:

    ob tacitas cum Marcello offensiones,

    Vell. 2, 93, 2:

    tacitum vivit sub pectore vulnus,

    Verg. A. 4, 67; so,

    affectus,

    Ov. M. 7, 147:

    pudor,

    id. ib. 7, 743:

    ira,

    id. ib. 6, 623:

    dissimulare sperasti, tacitusque meā decedere terrā,

    secretly, unobserved, Verg. A. 4, 306.— Subst.: tăcĭtum, i, n., a secret:

    taciti vulgator,

    Ov. Am. 3, 7, 51. —
    B.
    Act. or neutr., that does not speak, not uttering a sound, silent, still, quiet, noiseless, mute:

    quod boni est, id tacitus taceas tute tecum et gaudeas,

    Plaut. Ep. 5, 1, 44:

    tacitus tace modo,

    id. Poen. 4, 2, 84:

    mulier,

    id. Rud. 4, 4, 70; cf.:

    lacrumans tacitus auscultabat, quae ego loquebar,

    id. Bacch. 4, 9, 59:

    quid exspectas auctoritatem loquentium, quorum voluntatem tacitorum perspicis?

    Cic. Cat. 1, 8, 20; 3, 11, 26:

    vos me jam hoc tacito intellegetis,

    id. Verr. 2, 2, 73, § 180:

    quae (patria) tecum tacita loquitur,

    id. Cat. 1, 7, 18: voluntas;

    quae si tacitis nobis intellegi posset, verbis omnino non uteremur,

    id. Caecin. 18, 53; id. Verr. 2, 3, 16, § 41:

    nihil me mutum delectare potest, nihil tacitum,

    id. Cat. 3, 11, 26:

    si quam conjecturam adfert hominibus tacita corporis figura,

    id. Rosc. Com. 7, 20:

    tacita vestra exspectatio,

    id. Clu. 23, 63:

    assensiones nec tacitae nec occultae,

    implied, tacit, id. Mil. 5, 12:

    si mori tacitum oportet, taceamus,

    i. e. without making a defence, Liv. 40, 9, 5:

    contumeliam tacitus tulit,

    id. 35, 19, 1:

    ut forte legentem Aut tacitum impellat,

    i. e. meditating, Hor. S. 1, 3, 65:

    pro sollicitis non tacitus reis,

    eloquent, outspoken, id. C. 4, 1, 14:

    tacitus pasci si posset corvus,

    id. Ep. 1, 17, 50:

    tacitā fistula cum lyrā,

    id. C. 3, 19, 20:

    totum pererrat Luminibus tacitis,

    with silent glances, Verg. A. 4, 364:

    fulmen,

    i. e. without thunder, Luc. 1, 533 et saep.:

    per tacitum nemus ire,

    still, silent, quiet, Verg. A. 6, 386; so,

    unda,

    id. ib. 8, 87:

    caelum,

    id. ib. 3, 515:

    aër,

    Mart. 8, 32, 1:

    domus,

    id. 9, 62, 12:

    limen,

    Verg. A. 7, 343:

    nox,

    Ov. H. 18, 78; id. F. 2, 552.— Subst.: tăcĭtum, i, n., silence:

    septem surgens sedatis amnibus altus Per tacitum Ganges,

    in its silent course, flowing silently, Verg. A. 9, 31; cf.:

    trahitur Gangesque Padusque Per tacitum mundi,

    i. e. through subterranean passages, Luc. 10, 253:

    somnus per tacitum allapsus,

    silently, in silence, Sil. 10, 354:

    erumpunt sub casside fusae Per tacitum lacrimae,

    id. 12, 554; 17, 216.—
    C.
    As proper name: Tă-cĭta, ae, f., = Muta, the goddess of Silence:

    ecce anus in mediis residens annosa puellis Sacra facit Tacitae,

    Ov. F. 2, 572; v. also 2. Tacitus.— Adv.: tăcĭtē, silently, in silence, secretly (class.):

    auscultemus,

    Plaut. As. 3, 2, 42:

    tacite rogare,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 13:

    tacite dat ipsa lex potestatem defendendi,

    id. Mil. 4, 11:

    perire tacite obscureque,

    id. Quint. 15, 50:

    non tulit verecundiam senatus,

    Liv. 5, 28, 1:

    exsecrari praetereuntem,

    id. 2, 58, 8:

    annus labens,

    Ov. F. 1, 65; Just. 15, 2; Plin. Ep. 5, 17, 2; Val. Max. 6, 5, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > taceo

  • 15 tacitum

    tăcĕo, cŭi, cĭtum, 2, v. n. and a. [etym. dub.; perh. root tak-, tvak-, to be or make quiet, content; Sanscr. tucyati, to satisfy; v. Fick, Vergl. Wört. s. v. § 73; 362].
    I.
    Neutr., to be silent, i. e. not to speak, to say nothing, hold one ' s peace (therefore more limited in signif. than silere, to be still, to make no noise): qui dicta loquive tacereve possit, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 255 Vahl.); so, tacere ac fabulari, id. ap. Non. 475, 2 (Trag. v. 182 ib.): Ag. Ne obturba ac tace. Mil. Taceo. Ag. Si tacuisses, jam istuc taceo non natum foret, Plaut. Poen. 1, 2, 49 sq.:

    silete et tacete,

    id. ib. prol. 3; cf. id. Capt. 3, 1, 19:

    taceamne an praedicem,

    Ter. Eun. 4, 4, 54; 5, 2, 60; id. And. 2, 3, 25:

    ea lingulaca est nobis, nam numquam tacet,

    Plaut. Cas. 2, 8, 62:

    ad loquendum atque ad tacendum tute habeas portisculum,

    id. As. 3, 1, 15:

    tacendo loqui videbantur,

    Cic. Sest. 18, 40:

    hic Abdera, non tacente me,

    id. Att. 4, 17, 3 B. and K.:

    nobis tacentibus,

    id. Ac. 2, 32, 101:

    an me taciturum tantis de rebus existimavistis?

    id. Verr. 1, 9, 27:

    taceamus,

    Liv. 40, 9, 5:

    tacere nondum volumus,

    Sid. Ep. 8, 16.— Impers. pass.:

    taceri si vis, vera dicito,

    Ter. Eun. 1, 2, 26:

    ut doceam Rullum posthac in iis saltem tacere rebus, in quibus de se et de suis factis taceri velit,

    Cic. Agr. 3, 2, 4.—
    B.
    Transf., for silere, of animals and things, concr. and abstr., to be still, noiseless, quiet, at rest (mostly poet.):

    canis ipse tacet,

    Tib. 2, 4, 34; cf.:

    vere prius volucres taceant, aestate cicadae,

    Ov. A. A. 1, 271:

    nox erat... Cum tacet omnis ager pecudes pictaeque volucres,

    Verg. A. 4, 525; cf.

    nox,

    Cat. 7, 7:

    nec diu taceat procax locutio,

    id. 61, 126:

    non oculi tacuere tui,

    Ov. Am. 2, 5, 17: plectra dolore tacent;

    muta dolore lyra est,

    id. H. 15, 198:

    tacet stridor litui,

    Sen. Thyest. 575:

    essedo tacente,

    noiseless, Mart. 4, 64, 19:

    Ister tacens,

    i. e. standing still, frozen, id. 7, 84, 3:

    solitudo et tacentes loci,

    hushed, still, Tac. H. 3, 85:

    loca tacentia,

    the under world, the silent land, Verg. A. 6, 265:

    aquae tacentes,

    Prop. 4 (5), 4, 49:

    tacere indolem illam Romanam,

    i. e. did not show itself, had disappeared, Liv. 9, 6, 12:

    blanditiae taceant,

    Ov. Am. 1, 4, 66.—
    II.
    Act., to pass over in silence, be silent respecting a thing (rare but class.):

    et tu hoc taceto,

    Plaut. Pers. 2, 2, 64:

    quae vera audivi, taceo et contineo,

    Ter. Eun. 1, 2, 23; Plaut. Ep. 5, 1, 44:

    enuntiabo... quod adhuc semper tacui et tacendum putavi,

    Cic. de Or. 1, 26, 119:

    quid dixit aut quid tacuit?

    Hor. Epod. 5, 49:

    commissa tacere Qui nequit,

    id. S. 1, 4, 84:

    ut alios taceam,

    not to speak of others, Ov. M. 13, 177; so,

    Narcissum,

    Verg. G. 4, 123:

    novercas,

    Sen. Hippol. 558 et saep.:

    tacebimus, quid in ipso homine prosit homini?

    Plin. 28, 1, 1, § 1.— Pass.:

    ignotumst, tacitumst, creditumst,

    Ter. Ad. 3, 4, 28:

    aureus in medio Marte tacetur Amor,

    Ov. Am. 2, 18, 36:

    vir Celtiberis non tacende gentibus,

    Mart. 1, 50, 1. — Hence, subst.: tăcenda, ōrum, n., things not to be uttered: dicenda tacenda locutus, rhêta kai arrêta, things fit and unfit to be spoken, Hor. Ep. 1, 7, 72; cf.:

    gravis est culpa tacenda loqui,

    Ov. A. A. 2, 604.—Hence, tă-cĭtus, a, um, P. a.
    A.
    Pass., that is passed over in silence, not spoken of, kept secret, unmentioned:

    prima duo capita epistulae tuae tacita mihi quodammodo relinquenda sunt,

    Cic. Fam. 3, 8, 2:

    aliquid tacitum tenere,

    id. de Or. 3, 17, 64; cf.:

    quod cum ab antiquis tacitum praetermissumque sit,

    Liv. 6, 12, 3; Verg. A. 6, 841:

    tacitum erit,

    Plaut. Pers. 2, 2, 64:

    suspendas potins me, quam tacita tu haec auferas,

    i. e. without my speaking of it, uncontradicted by me, id. As. 4, 2, 7; cf.:

    cetera si reprehenderis, non feres tacitum,

    Cic. Att. 2, 3, 2:

    ne id quidem ab Turno tulisse tacitum ferunt: dixisse enim, etc.,

    Liv. 1, 50, 9; so, too, tacitum ferre. id. 3, 45, 6: non patientibus tacitum tribunis, quod, etc., id. 7, 1, 5:

    tacere nequeo misera, quod tacito usus est,

    silence, Plaut. Cist. 1, 2, 7. —
    2.
    Transf.
    a.
    In jurid. lang., that is done without words, assumed as a matter of course, silent, implied, tacit:

    non omnia scriptis, sed quaedam, quae perspicua sint, tacitis exceptionibus caveri,

    Cic. Inv. 2, 47, 140:

    conventio,

    Dig. 20, 2, 3:

    condicio,

    ib. 23, 3, 68:

    jus,

    ib. 29, 2, 66:

    substitutio,

    ib. 28, 5, 25:

    indutiae,

    Liv. 2, 18; 2, 64; 23, 46:

    fideicommissum,

    Quint. 9, 2, 74.—
    b.
    That is done or exists in silence; silent, secret, hidden, concealed:

    senatus decrevit, ut tacitum judicium ante comitia fierit,

    Cic. Att. 4, 17, 3 Bait.:

    aures ipsae tacito eum (modum) sensu sine arte definiunt,

    id. Or. 60, 203:

    omnes enim tacito quodam sensu sine ullā arte aut ratione quae sint... recta ac prava dijudicant,

    id. de Or. 3, 50, 195:

    ob tacitas cum Marcello offensiones,

    Vell. 2, 93, 2:

    tacitum vivit sub pectore vulnus,

    Verg. A. 4, 67; so,

    affectus,

    Ov. M. 7, 147:

    pudor,

    id. ib. 7, 743:

    ira,

    id. ib. 6, 623:

    dissimulare sperasti, tacitusque meā decedere terrā,

    secretly, unobserved, Verg. A. 4, 306.— Subst.: tăcĭtum, i, n., a secret:

    taciti vulgator,

    Ov. Am. 3, 7, 51. —
    B.
    Act. or neutr., that does not speak, not uttering a sound, silent, still, quiet, noiseless, mute:

    quod boni est, id tacitus taceas tute tecum et gaudeas,

    Plaut. Ep. 5, 1, 44:

    tacitus tace modo,

    id. Poen. 4, 2, 84:

    mulier,

    id. Rud. 4, 4, 70; cf.:

    lacrumans tacitus auscultabat, quae ego loquebar,

    id. Bacch. 4, 9, 59:

    quid exspectas auctoritatem loquentium, quorum voluntatem tacitorum perspicis?

    Cic. Cat. 1, 8, 20; 3, 11, 26:

    vos me jam hoc tacito intellegetis,

    id. Verr. 2, 2, 73, § 180:

    quae (patria) tecum tacita loquitur,

    id. Cat. 1, 7, 18: voluntas;

    quae si tacitis nobis intellegi posset, verbis omnino non uteremur,

    id. Caecin. 18, 53; id. Verr. 2, 3, 16, § 41:

    nihil me mutum delectare potest, nihil tacitum,

    id. Cat. 3, 11, 26:

    si quam conjecturam adfert hominibus tacita corporis figura,

    id. Rosc. Com. 7, 20:

    tacita vestra exspectatio,

    id. Clu. 23, 63:

    assensiones nec tacitae nec occultae,

    implied, tacit, id. Mil. 5, 12:

    si mori tacitum oportet, taceamus,

    i. e. without making a defence, Liv. 40, 9, 5:

    contumeliam tacitus tulit,

    id. 35, 19, 1:

    ut forte legentem Aut tacitum impellat,

    i. e. meditating, Hor. S. 1, 3, 65:

    pro sollicitis non tacitus reis,

    eloquent, outspoken, id. C. 4, 1, 14:

    tacitus pasci si posset corvus,

    id. Ep. 1, 17, 50:

    tacitā fistula cum lyrā,

    id. C. 3, 19, 20:

    totum pererrat Luminibus tacitis,

    with silent glances, Verg. A. 4, 364:

    fulmen,

    i. e. without thunder, Luc. 1, 533 et saep.:

    per tacitum nemus ire,

    still, silent, quiet, Verg. A. 6, 386; so,

    unda,

    id. ib. 8, 87:

    caelum,

    id. ib. 3, 515:

    aër,

    Mart. 8, 32, 1:

    domus,

    id. 9, 62, 12:

    limen,

    Verg. A. 7, 343:

    nox,

    Ov. H. 18, 78; id. F. 2, 552.— Subst.: tăcĭtum, i, n., silence:

    septem surgens sedatis amnibus altus Per tacitum Ganges,

    in its silent course, flowing silently, Verg. A. 9, 31; cf.:

    trahitur Gangesque Padusque Per tacitum mundi,

    i. e. through subterranean passages, Luc. 10, 253:

    somnus per tacitum allapsus,

    silently, in silence, Sil. 10, 354:

    erumpunt sub casside fusae Per tacitum lacrimae,

    id. 12, 554; 17, 216.—
    C.
    As proper name: Tă-cĭta, ae, f., = Muta, the goddess of Silence:

    ecce anus in mediis residens annosa puellis Sacra facit Tacitae,

    Ov. F. 2, 572; v. also 2. Tacitus.— Adv.: tăcĭtē, silently, in silence, secretly (class.):

    auscultemus,

    Plaut. As. 3, 2, 42:

    tacite rogare,

    Cic. Imp. Pomp. 5, 13:

    tacite dat ipsa lex potestatem defendendi,

    id. Mil. 4, 11:

    perire tacite obscureque,

    id. Quint. 15, 50:

    non tulit verecundiam senatus,

    Liv. 5, 28, 1:

    exsecrari praetereuntem,

    id. 2, 58, 8:

    annus labens,

    Ov. F. 1, 65; Just. 15, 2; Plin. Ep. 5, 17, 2; Val. Max. 6, 5, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > tacitum

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»